Paithan Historical places to visit in Aurangabad (२५०० वर्षाचा इतिहास असलेल शहर पैठण)

पैठण हे महाराष्ट्र आणि औरंगाबाद जिल्हातील एक गाव आहे. औरंगाबादेपासून ५3 किलोमीटर अंतरावर गोदावरीकाठी ते वसले आहे.
पैठण ला २५०० वर्ष चा  इतिहास आहे.हे गांव प्राचीन कालापासून 'दक्षिण काशी' म्हणून ओळखले जाते.
या गावाचे प्राचीन नाव प्रतिष्ठान होते . त्या काळापासून अगदी आत्ताआत्तापर्यंत संस्कृत आणि धर्मशास्त्रांचा अभ्यास करणाऱ्या इथल्या पंडितांनी दिलेला धर्मनिर्णय अखेरचा मानला जाई.
या ठिकाणी षष्ठीच्‍या दिवशी नाथषष्ठी नावाने मोठी यात्रा भरते. महाराष्‍ट्रातील वारकरी संप्रदाय या वेळी मनोभावे येथे उपस्‍थित असतो.अष्टमीला गोपालकाला होऊन उत्सव संपतो.
पैठण अजून एका गोष्टीसाठी प्रशिध्द आहे ते म्हणजे पैठणी . खरा तर पैठण नावा वरून चा पैठणी चा नाव पडल.पैठण ची पैठणी पूर्ण भारत मध्ये प्रशिध्द आहे .

 
प्रेक्षणीय स्थळे

1) संत एकनाथ महाराज मंदिर
2) नाथसागर  जायकवाडी  धरण
3) नाग  घाट
4) संत  ज्ञानेश्वर  गार्डन
5) नवनाथ गुफा
6) दिगंबर  जैन  मंदिर

1) संत एकनाथ महाराज

१६ व्या शतकात झालेल्या एकनाथ महाराजांची पैठण ही जन्मभूमी आणि कर्मभूमी. एकनाथ महाराजांचा वाडा पैठणमध्ये होता. या वाड्याचेच मंदिरात रूपांतर करण्यात आले आहे.पैठणला एकनाथ महाराजांची समाधी आहे. ही समाधी गोदावरी तीरावर एका आकर्षक व विलोभनीय मंदिरात आहे.या वाड्याला आतले नाथ आणि गावाबाहेर गोदावरीच्या पात्रात ज्या ठिकाणी एकनाथांनी देह ठेवला त्या ठिकाणाला बाहेरचे नाथ असं गावकरी म्हणतात.
एकनाथांची विठ्ठलभक्ती एवढी श्रेष्ठ होती की साक्षात पांढुरंग श्रीखंड्याच्या रूपाने पाण्याच्या कावडी एकनाथांच्या घरी आणत असत अशी श्रद्धा आहे. पाण्याचा तो हौदही या वाड्यात अजून आहे.
 

संत एकनाथ महाराज मंदिर

संत एकनाथ महाराज मंदिर

संत एकनाथ महाराज मंदिर

संत एकनाथ महाराज मंदिर

प्रवेश दौर

गोदावरी नदी

संत एकनाथ महाराज मंदिर

एकनाथ महाराजांचा वाडा

एकनाथ महाराजांचा वाडा

एकनाथ महाराजांचा वाडा

एकनाथ महाराजांचा वाडा

पांढुरंग श्रीखंड्याच्या रूपाने पाणी भरीचा हौद

पांढुरंग श्रीखंड्याच्या रूपाने पाणी भरीचा हौद

2) नाथसागर  जायकवाडी  धरण

नाथसागर  जायकवाडी  धरण सर्वंत मोठे जायकवाडी धरण येथेच आहे.
 या धरणाचे वैशिष्ट्‍य म्‍हणजे ते सपाट जमिनीवर आहे. अशा प्रकारचे ते आशिया खंडातील केवळ दूसरे धरण आहे. शिवाय त्याचे बांधकाम मातीत केले आहे. धरणाची भिंत जवळजवळ पंधरा किलोमीटर लांबीची आहे. धरणाला सत्‍तावीस मोर्‍या आहेत.
धरणाच्‍या भिंतीवर उभा राहून धरणातील पाणी पाहिल्‍यास या धरणाची दोन रूपे आपणास पहायला मिळते. एक रूप अतिशय मनमोहक आणि दुसरे आक्राळ विक्राळ. हे धरण पहाताना एखाद्‍या सागराच्‍याच किनारी असल्‍याचा आपल्‍याला भास होतो. संध्‍याकाळी क्षितिजापलिकडे डुंबणार्‍या सुर्याची क‍िरणे समुद्राच्‍या पाण्‍याला सोनेरी करून टाकतात. हे दृश्‍य अतिशय मनमोहक दिसते. 

जायकवाड धरण

जायकवाड धरण

जायकवाड धरण

 

 3) नाग  घाट

नाग घाट हे एक खुप प्रेक्षणीय स्थळ आहे . गोदावरीकाठी रम्य ठिकाण आहे सुंदर नदी आणि शांत
येथेच ज्ञानेश्‍वर महाराजांनी रेड्‍याच्‍या मुखातून वेद वदवून घेतल्याची आख्यायिका सांगितली जाते.

नाग घाट वरून एकनाथ महाराजच मंदिर व नाथसागर धरण परिसर खूप सुंदर दिसतो .

नाग  घाट

नाग  घाट

नाग  घाट

नाग  घाट

नाग  घाट

4) संत  ज्ञानेश्वर  गार्डन

पैठण बाग म्हणूनही ओळखले जाते, पैठण गावात संत ज्ञानेश्वर उद्यान एक मोठे उद्यान आहे. 401 एकर जमिनीवर पसरलेला हा उद्यान म्हैसूरच्या वृंदावन गार्डन, काश्मीरमधील शालीमामार उद्यान आणि हरियाणातील पिंजोर उद्यान यांचे मिश्रण आहे. या उद्यानात 'इतिहास संशोधक बाळासाहेब पाटील प्राचीन वस्तूंचे संग्रहालय' नावाचे पुरातनवस्तूंचे संग्रहालय आहे जे सत्वर घराण्यातील प्राचीन शस्त्रे, शिल्पे, हस्तलिखिते, प्राचीन नाणी आणि त्यांचे कास्टिंग, पुरातन वस्तू, महाराज छत्रपती शिवाजी यांचे हस्तलेखन करतात.

संत  ज्ञानेश्वर  गार्डन

 

वाद्य फव्वारे

संत  ज्ञानेश्वर  गार्डन

5) नवनाथ गुफा

प्राचीन काली जे नवनाथ त्यांनी इथे ध्यान कराचे . पैठण मध्ये यांची एक मंदिर आहे जायला नवनाथ गुफा म्हणतात. आज पण या गुफे माडे त्यांची ध्यान कराचा जागा अजून जसाचा तास आहेत . हे गुफा जमिनीचा मध्ये आहे आणि या गुफे माडे जणांसाठी लहानसा दरवाजा आहे .

नवनाथ गुफा

नवनाथ गुफा

नवनाथ गुफा दरवाजा

नवनाथ गुफा

एक जुनी धर्मशाळा  नवनाथ गुफे जवळ

तीर्थ खांब

तीर्थ खांब

 6) दिगंबर  जैन  मंदिर  

पैठण दिगंबर जैन Atishay क्षेत्र (चमत्कार तिर्थक्षेत्र) आहे. पैठणकडे चतुर्थी कालिना (हजारो वर्षांचा) आहे. हे मंदिर 20 व्या स्थानकाचे मुनिसम्राट यांना समर्पित आहे. या मंदिराचे मुलंयकर भगवान मुनीसव्रत नाथ यांच्या वाळूची मूर्ती आहे. मूर्ती मुरुमांची होती जेव्हा दगड मूर्ती सामान्यतः तयार केल्या जात नव्हती, आणि एक पुरातन वास्तूचा अंदाज लावू शकतो.
असे मानले जाते की राम, लक्ष्मण आणि सीता या मूर्तीची पूजा करतात. या मूर्ति अतिशय चमत्कारिक मानली जाते.

दिगंबर  जैन  मंदिर 

दिगंबर  जैन  मंदिर 

पैठणी

पैठणची कला 2000 वर्षांहूनही जुनी आहे. पूर्वीच्या काळात ते रेशीम आणि शिकारीचे आंतरराष्ट्रीय व्यापार केंद्र होते.

पेशवाईला पैठणी वस्त्रे आवडतात.पैठणी विविध रंगात येते. काही शुद्ध आहेत आणि काही विणण्यासाठी वेगवेगळ्या रंगांच्या धाग्यांचे मिश्रण करतात. सामान्यत: सीमा आणि पल्लोव मधील प्रबळ रंग शरीराच्या त्यापेक्षा वेगळे असतो. पैठणीच्या उत्पादनात घट झाल्याने औद्योगिक क्रांतीची सुरूवात झाली, जेव्हा मिल्सने पारंपारिक बाजारपेठेमध्ये स्वस्त वस्त्र तयार केले.पैठणमधील लॉमची संख्या हळूहळू खूप कमी झाली.
पैठणीचे एक सामान्य वजन जड वजन, चमकदार रंग, पट्टीव आणि घनसारी जपानी सीमा असलेली बुटी. प्रत्येक पैठणीला 6 ¼ यार्डच्या मानक आकारात विणले जाते ज्यात ¼ यार्ड ब्लाऊजचा तुकडाही असतो. एक पैठणी सुमारे 500-575 ग्राम वापरतो. रेशीम आणि 200 ते 250 ग्रॅम रोजची.

एक प्रकारचे पैठणी त्याच्या प्रकारावर अवलंबून असेल तर ते 600-750 ग्राम पासून वजन करू शकतात.
 7 9 इव्हेंटच्या सीमेच्या सीमेची रूंदी बॉर्डर्सचे नाव देण्यात आलेली आकृत्या किंवा त्या गावात ज्या गावातून उगम होतात त्या नावाचा उल्लेख केला आहे उदा. असवलिकथ, नरलिकाथ, पंखखाना, पैठणिकथ. पल्लव एकतर 18 पट आहे किंवा 36 चौ.मी.

पैठणी

पैठणी

पैठणी making

कसे पोहोचावे: -

    औरंगाबाद - पैठण
    अहमदनगर - शेवगाव - पैठण
    बीड - गेवराई - पैठण

जवळचे रेल्वे स्थानक: औरंगाबाद 50 किमी
जवळचे विमानतळ: औरंगाबाद 53 किमी